Zawał serca

Zawał to nieodwracalne uszkodzenie fragmentu mięśnia sercowego. Zazwyczaj wynika ono z niedokrwienia, w konsekwencji nagłego zamknięcia tętnicy. Incydent sercowo-naczyniowy jest najbardziej poważną konsekwencją miażdżycy, która jest wieloletnim procesem przebiegającym z różnym natężeniem. Polega on na odkładaniu się nadmiernej ilości cholesterolu na ścianach tętnic. Bezpośrednią przyczyną zawału jest pęknięcie niestabilnej blaszki miażdżycowej i wytworzenie się na jej powierzchni skrzepliny, która całkowicie zamyka światło naczynia. Dochodzi do zakrzepu i zaczopowania tętnicy, a co za tym idzie do zamknięcia przepływu krwi do danego obszaru mięśnia sercowego. Następstwem jest nieodwracalna martwica fragmentu mięśnia sercowego, czyli obumarcie tkanki w jakimś obszarze serca. Oznacza to, że ta część serca nie działa prawidłowo, nie tylko nie spełniając swoich podstawowych funkcji, ale również stanowiąc bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.

Jeżeli dochodzi do zamknięcia jednej z tętnic wieńcowych lub jednego z jej odgałęzień, to przepływ krwi do danego obszaru mięśnia zostaje zatrzymany. Kluczowym elementem, zmniejszającym skutki zawału, jest czas – mówi prof. Artur Mamcarz. Jeśli pacjent w krótkim czasie od zamknięcia tętnic trafi do kwalifikowanej opieki, to naczynie udaje się sprawnie udrożnić i szanse pacjenta na przeżycie zawału zdecydowanie wzrastają.

Sprawdź, jak powstaje miażdżyca!

W przypadku podejrzenia zawału serca należy natychmiast wezwać pogotowie pod numerem 999 lub 112 i, jeśli dyspozytor zaleci, przyjąć jednorazowo 300 mg kwasu acetylosalicylowego. Pierwsza pomoc w zawale serca to przede wszystkim wyścig z czasem.

Dowiedz się więcej, co mówią o zawale kardiolodzy:

• Czym jest zawał serca?
• Jakie są konsekwencje zawału?
• Jak rozpoznać zawał serca?

Objawy zawału serca

• ból w klatce piersiowej (trwający dłużej niż 15 minut) często promieniujący do szyi, żuchwy, ramienia, okolicy międzyłopatkowej czy nadbrzusza,
• duszność,
• nudności,
• wymioty,
• lęk,
• zimne poty,
• utrata przytomności,
• zatrzymanie krążenia

Nietypowe objawy zawału

Cukrzyca to bezpośrednie ryzyko zawału serca

Na nietypowe objawy zawału powinni zwrócić uwagę szczególnie pacjenci z cukrzycą. Diabetycy to osoby z grupy podwyższonego ryzyka ze względu na specyfikę tej choroby. Część zawałów przebiega u nich bez odczucia bólu. Pacjenci dowiadują się o przebytym epizodzie sercowym przy okazji rutynowych badań. Takie przypadki „niemych zawałów” mogą mieć związek z neuropatią, czyli uszkodzeniem włókien czuciowych.

Pacjentów z cukrzycą traktuje się z definicji jako pacjentów zagrożonych chorobami układu krążenia. Są to osoby z grupy najwyższego ryzyka, ponieważ 2/3 z nich umiera nie z powodu hiperglikemii, lecz w wyniku komplikacji sercowo-naczyniowych – zaznacza dr hab. Marcin Grabowski, kardiolog. Jeżeli pacjent ma podwyższone stężenie glukozy pomimo leczenia, to dochodzi do przyspieszonej miażdżycy, a to stanowi bezpośrednie zagrożenie wystąpienia zawału serca.

Zawały trudniej rozpoznać u kobiet

Nietypowe objawy częściej odnotowuje się u kobiet. Zdarza się, że jedynym symptomem zawału jest u nich silna duszność i brak tchu, które pojawiają się bez wykonywania wysiłku fizycznego. Mówi się wówczas o duszności spoczynkowej. Zdarza się, że w takich przypadkach objawy zawału mylnie interpretuje się, jako przemęczenie, stany lękowe, oznaki menopauzy, niestrawność czy nawet brak umiejętności radzenia sobie ze stresem. Do ok. 40-50 r.ż. kobiety, o ile nie palą papierosów, chronione są przez parasol hormonalny i działanie estrogenów, które opóźniają procesy miażdżycowe. Jednak po wejściu w czas menopauzy kobiety chorują na serce tak samo jak mężczyźni. Pojawianie się innych, mniej oczywistych dolegliwości podczas zawałów u kobiet, powoduje, że są one diagnozowane z opóźnieniem, co negatywnie wpływa na możliwości skutecznego leczenia i szanse przeżycia.

Bóle brzucha, jako symptom zawału?

Silny ból w górnej części brzucha (głównie w nadbrzuszu pod lewym łukiem żebrowym) to jeden z niespecyficznych objawów incydentu sercowego. Ból ten jest łagodniejszy niż ten w przebiegu klasycznego zawału. Mogą mu towarzyszyć dodatkowe objawy gastryczne, jak nudności, które bardziej charakterystyczne są dla problemów kojarzonych z niestrawnością.

„Maska brzuszna zawału serca” należy do nietypowych objawów zawału. Pacjent skarży się wtedy na ból brzucha, nudności – zwraca uwagę dr hab. Marcin Grabowski. Jeśli dochodzi do zawału w ścianie dolnej lub tylnej serca, która dotyka do żołądka, może on imitować bóle brzucha. W takiej sytuacji pacjent zazwyczaj kierowany jest na oddział chirurgiczny, a zdiagnozowanie zawału serca znacznie się opóźnia. Dlatego nie należy bagatelizować silnego bólu w okolicach mostka czy nadbrzusza. Tym bardziej, jeżeli ból o takim nasileniu występuje po raz pierwszy w życiu.

Zawały w coraz młodszym wieku

W przypadku zawału serca u osoby młodej istnieje duże ryzyko, że ten zawał będzie związany z zatrzymaniem krążenia i śmiercią, zanim pacjent dotrze do szpitala. Nie jest to reguła, ale paradoksalnie w przypadku pacjentów, którzy mają chore serce lub cukrzycę przez wiele lat rozwija się krążenie oboczne, czyli zastępcze, dodatkowe ukrwienie narządów. U młodego pacjenta, gdy pęka nagle blaszka miażdżycowa, która wcześniej nie powodowała bólu ani niedokrwienia, dojść może do całkowitego i natychmiastowego zamknięcia tego naczynia. Kiedy naczynie się zamknie, to wyłącza z funkcji kurczliwej znaczny obszar mięśnia sercowego, co może doprowadzić do zatrzymania krążenia.

Zawały dotyczą coraz młodszych pacjentów. Wynika to z faktu, że u osób w coraz młodszym wieku występują czynniki ryzyka, takie jak cukrzyca, otyłość, podwyższone stężenie cholesterolu, nieleczone nadciśnienie tętnicze, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów – podkreśla prof. Artur Mamcarz.

dr hab. n. med. Marcin Grabowski
prof. dr hab. n. med. Artur Mamcarz